زهکشی و اهداف آن

زهکشی چیست و به چه علت انجام می شود ؟

---

اگه بخواهیم تعریف مختصری از زهکشی داشته باشیم ، می توانیم بگوییم که زهکشی خارج کردن آب اضافی و آماده کردن زمین برای کشت می باشد. زهکشی همواره مناسب نیست و می تواند باعث بروز مشکلات زیست محیطی شود. ( مانند شوری و از بین رفتن خاک و ... )

در نتیجه باید یک تعریف جامع و جدیدی برای زهکشی انتخاب نمود. بدین گونه که ضمن خروج آب اضافی ، اجازه ندهیم آب بیش از اندازه خارج شده و شوری زیاد شود ( زهکشی کنترل شده )  یعنی سعی کنیم زهکشی را در عمقی تعیین کنیم که با نگه داشتن آب در منطقه توسعه ریشه ، گیاه بتواند از آن استفاده کند. اگر عمق زهکشی زیاد باشد حجم آب خروجی از زهکش نیز بیشتر می شود. در اثر وقوع کمبود آب مبحث زهکشی کنترل شده مهم تلقی می شود. در بعضی از مناطق به دلیل وجود آب در عمق 3 متری زمین به گیاه پس از گذشت زمان نسبتا زیادی مزرعه را آبیاری و مشاهده کردند که 50% از آب گیاه توسط آب زیرزمینی تامین شده است. به طور مثال در مغان به دلیل پایین آمدن سطح آب این شکل از آبیاری وجود دارد.

  

اهداف زهکشی :

1- خارج کردن آب اضافی از زمین : در حالت کلی همیشه نباید آب در دسترس گیاه باشد و اغلب گیاهان به خشکی هم نیاز دارند و اینکار باعث شوک و در نتیجه جهش در روند رشد گیاه نیز می شود.

2- شوری : آب به همراه املاح به داخل خاک نفوذ می کند و با خشک شدن آب ، املاح باقی می مانند و باعث شوری خاک می شوند.

3- فرسایش : وقتی که در یک منطقه پوشش گیاهی وجود نداشته باشد ( به سبب عدم زهکشی و ایجاد ماندآب ) فرسایش اتفاق می افتد که در نهایت می تواند به وقوع سیل نیز کمک کند.

همانند تمام پروژه ها ، پروژه زهکشی هم در کنار مزایا ، معایبی هم دارد.زهکشی می تواند  با خشک کردن یک منطقه باعث نابودی برخی جانداران شود. از طرف دیگر بسیاری از بیماری ها در اثر وجود ماندآب در یک منطقه می تواند رخ دهد. همچنین از لحاظ بحث امنیت غذایی نیز می توان زهکشی را به کار برد.

یکی از کاربرد های زهکشی استفاده از آب های زیرزمینی سطحی می باشد که باعث تامین بخشی از نیاز آبی گیاه می شود. از معایب عدم زهکشی اراضی این است که در حالت ماندآبی شرایط تهویه مناسب نیست و همچنین باعث مختل شدن عملیات زراعی نیزمی شود زیرا نمی شود ماشین آلات را وارد یک مزرعه با آن حجم از رطوبت کرد.

مدیریت یکپارچه منابع آب چیست ؟

به فرآیندی گفته می شود که در آن از کلیه منابع استفاده می کنیم به گونه ای که بحث های زیست محیطی نیز رعایت شود. بعضی از گیاهان از لحاظ تحمل شرایط ماندآبی مقاوم هستند ولی اغلب گیاهان به خشکی نیز علاقه دارند و نمی توانند همواره در حالت ماندآبی قرار بگیرند. هر چقدر هوا گرم تر باشد ، اکسیژن بیشتری از آب خارج می شود و و گیاه بیشتر در این هوا در شرایط ماندآبی آسیب می بیند. در هوای گرم چون تنش بیشتری به گیاه وارد می شود و تولید گیاه در هوای گرم بیشتر است در نتیجه گیاه بیشتر به اکسیژ نیاز دارد. در کل در حالت ماند آبی در هوای گرم ، گیاه بیشتر آسیب می بیند.

سیستم های زهکشی :

1- سیستم زهکشی مزرعه

2- سیستم زهکشی اصلی

3- خروجی

در مطالب بعدی مفصل درباره سیستم های زهکشی بحث خواهیم کرد.

زهکشی زیستی :

بدین شکل است که برخی از گیاهان ( معمولا درختان ) به گونه ای از آب زیرزمینی جهت تامین نیاز آبی خود استفاده کنند و باعث شوند سطح آب زیرزمینی پایین آید. مثل اکالیپتوس

این روش همه جا کاربرد ندارد و نسبت به زهکشی که توسط انسان انجام می شود بسیار کندتر باعث کم شدن سطح آب زیرزمینی می شود به عبارتی این روش در پایین آوردن سطح آب کند است.

دوستان این مطالب بصورت دستی در کلاس نوشته شده به همین دلیل شاید اشکالاتی در فهم مطلب که باعث اشتباه نوشتن میشه وجود داشته باشه. اگر اشکالی رو دیدید یا هر سوالی دارید تو قسمت نظرات مطرح کنید.

منبع :

1- کتاب زهکشی جدید دکتر امین علیزاده 2- بیانات استاد درس مبانی زهکشی ، آقای دکتر جواد رمضانی مقدم